HET GROTE GEHEEL EN SAMENVALLEN

Wij zijn dus eigenlijk een verzameling organismen, onder meer cellen, die bewustzijn hebben ontwikkeld als manier om een samenwerkingsstructuur die voor ieder afzonderlijk voordelig is in stand te houden. Angst, verdriet, blijdschap staan in dienst van deze samenwerkingsstructuur. Voor deze samenwerkingsstructuur bestaat een blauwdruk, namelijk in de genen.

Wat dat betreft bestaan de ideeën van Plato voor levende structuren in zekere mate weldegelijk (al wordt deze term hier fout gebruikt), als code in de genen. Er bestaat een genoom voor paarden, mensen, fruitvliegjes etc..Storingen in het bewustzijn kunnen tot ontbinding van de samenwerkingsstructuur leiden, de dood.

In het verlengde van het lichaam wordt door bepaalde politieke stromingen de staat ook als een organisme gezien, een samenwerkingsverband tussen mensen verpersoonlijkt in het bewustzijn van een dictator of partij.

Tekenend is de weerzinwekkende gewoonte om leiders na hun dood te balsemen, bijvoorbeeld Lenin. Er werd blijkbaar verband gezien tussen ontbinding van de staat en ontbinding van het menselijk lichaam (van de voormalige leider). Het lichaam van de voormalige leider, waarin de staat die hij bedoelde werd “belichaamd” mag niet tot ontbinding overgaan.

De evolutie heeft het samenwerkingsverband mens een zodanig bewustzijn gegeven dat het niet buiten dit samenwerkingsverband kan denken. Vandaar dat we niet over onze eigen ontbinding heen kunnen denken. We zijn als computers die absoluut niet uitgezet willen worden. Toch is onze structuur onderdeel van een reeks structuren, uiteindelijk van een enorme wereldomvattende structuur waarin alles met elkaar samenhangt, het heelal of de natuur. In supernova’s begint reeds de scheikunde die later tot leven leidt etc.

Ons gevoel daarvoor wordt ons uit overwegingen van voortbestaan ontnomen. Deze ideeën lijken op die van Hegel met zijn wereldgeest of de stoïcijnen die in de logos als de levenskracht van het universum geloofden, ook in de mens werkbaar. Werkelijke kennis maar zeker gevoel hierover wordt afgeschermd, een stoïcijns hert bijvoorbeeld overleeft niet tegen roofdieren. Paniek en ontreddering is een voorwaarde voor instandhouding.Het is dan ook bijna onmogelijk om in een soort wijze en goede logos te geloven, denk aan ziekten, moord en doodslag die onschuldigen treffen. Zeker de 20^e eeuw heeft veel optimisme de bodem ingeslagen.

Käthe Kollwitz

Er zijn dan ook stromingen die het afgescheiden zijn van het grote geheel, het andere dat niet met de natuur, anderen en uiteindelijk niet met zichzelf samenvalt, dat ons steeds naar buiten werpt, als het grote geheim zien.

Hierin is dan de mens voor zichzelf een onkenbaar “ding an sich”.

Als zodanig is hij dan vrij omdat hij als het onkenbare buiten de categorIën oorzaak/gevolg valt omdat deze bij het kennen horen.

Hij kan na alle rampen ook de rampen die hij zelf veroorzaakt heeft afstand van alles nemen, hij valt niet met deze omstandigheden en zelfs niet met zichzelf samen. Hij kan dan evenals Kurtz in Heart of Darkness van Joseph Conrad nog het oordeel over alles inclusief zichzelf “the horror, the horror”uitbrengen. Hij kan oordelen, kan zich boven de omstandigheden en zichzelf verheffen, is een kracht op zichzelf, “bestaat”. Een Faustiaanse goddelijke vergeving, uiteindelijk. 

Faust

Is er een manier om beide visies, de ene die de verbondenheid van het individu met het grote geheel zoekt en de andere, die juist het ultieme in het afgescheiden zijn, in het “andere” ziet, met elkaar in overeenstemming te brengen?

 

GEZICHTSBEDROG?

Materie ordent zich dus tot structuren, uiteindelijk tot leven ,dieren, mensen en andere zaken die wij (nog) niet kennen.

Er is echter één structuur waarvan alle andere structuren afhankelijk zijn, als die structuur wegvalt vallen alle andere structuren weg, als die structuur niet zou bestaan dan zou er geen enkele structuur bestaan. Alle structuren wonen als het ware in die ene structuur, die we aanduiden als “ik”.

Deze ik telt slechts enkele decennia, daarvoor was er niets, na het ontbinden van deze structuur over enkele decenia is er wederom niets. 

Plotseling flakkert  deze structuur op, ervaart miljoenen andere structuren (mensen, dieren, dingen, verhalen met andere woorden de wereld) en dooft weer uit waarbij alles verdwijnt. Als de structuur die wij zijn dus verdwijnt, dan verdwijnen alle structuren, deze worden dan niet meer waargenomen. Wel door andere structuren zullen sommigen zeggen, maar dat klopt niet, ik neem niet waar via andere structuren, ik ben de enige die waarneemt, als ik bewusteloos ben verdwijnt alles.

Eigenlijk is dit vreemd, alle structuren zitten dus in één structuur opgesloten. Die andere structuren onderhouden de hoofdstructuur, voedsel, mensen, maar zijn de hoofdstructuur vaak vijandig gezind, in de vorm van mensen, ziekten en voorwerpen die de hoofdstructuur kunnen ontbinden (die ons om zeep kunnen helpen).

Vreemd genoeg krijgt de hoofdstructuur door dat zijn ontbinding een nogal onbelangrijk gebeuren is voor de overige structuren die hij ervaart. Vóór ons bestond de wereld al miljarden jaren en na ons zal de wereld nog miljarden jaren blijven bestaan. Maar wat hebben die miljarden jaren voor nut als ze niet worden waargenomen, bestaan ze dan wel.

Een eeuwigheid wordt er niets waargenomen, enkele decennia lang worden (beelden van) miljarden jaren waargenomen, daarna weer niets meer.

Het lijkt er op dat ons bewustzijn het resultaat is van miljarden jaren bewusteloosheid, gemiddeld 70 tot 80 jaar duurt, waarna weer bewusteloosheid voor de eeuwigheid volgt. We blijken ons op een bol met gasschil te bevinden, twee benen en een hoofd te hebben, buiten ons lichaam en de aarde openbaren zich miljarden andere structuren om weer te verdwijnen.

Jeroen Bosch

Dit wakker worden, dit de ogen opslaan door de natuur in ons wordt door sommigen als een “wonder” en iets “moois” gezien. Ikzelf heb zo mijn bedenkingen, veel is lelijk en vijandig en alles is gedoemd te verdwijnen, alles wordt ons uiteindelijk afgenomen, waarvoor dient dan alles.

We moeten elkaar dan maar helpen etc. zeggen veel anderen, maar wat heeft dat voor zin? De lamme helpt de blinde en ook alles wat je helpt verdwijnt, samen met dankbaarheid, dan wel het door jou veroorzaakte geluk. Bijvoorbeeld iemand het leven redden is alleen maar uitstel van executie.

Een trieste denk impasse, een horror vacui ontvouwt zich hier voor ons, is er een uitweg?

Religies doen een poging en poneren vaak hun stellingen zonder meer. Alles beter dan deze denkimpasse, je moet maar geloven, bewijs is niet belangrijk, dogma’s ontstaan.

Wetenschap en filosofie falen, de taal breekt.

Kunst drukt onze wanhoop uit en beweegt zich op de rand van een doorgronding van deze horror vacui, soms in combinatie met religie.

Het meest voor de hand liggende waarmee we ons kunnen troosten is het idee dat de ik structuur waarin alle andere structuren opgesloten liggen gezichtsbedrog is.  De evolutie moest ons dit gezichtsbedrog wel geven om ons als individuele structuur bijeen te houden. Doodsangst is immers een door de evolutie ontwikkeld mechanisme om ons in stand te houden. Als  organismen een soort structuur overschrijdend bewustzijn  zouden hebben, dan zouden ze niet lang in stand blijven. Zoals we gezien hebben zijn wij als een soort zwerm samenwerkende organismen. Een zwerm die het opperste belang van het als zwerm bijeen blijven niet in zou zien zou zich snel ontbinden. In feite zijn wij als mens dus bewustzijn-genererende zwermen van organismen.  Alleen al het waarnemen van ontbinding van deze zwermen vinden we gruwelijk.

Als een mierenhoop uiteen valt, dan valt ook de afzonderlijke mier uiteen, die op zijn beurt weer uit verschillende organismen bestaat. De mierenhoop heeft een ingebouwd mechanisme om bijeen te blijven. Dit mechanisme hebben wij ook in de vorm van doodsangst.

Uiteindelijk echter vertroebelt dit mechanisme echter onze blik op het geheel.
De natuur, de evolutie zorgt ervoor dat we niet wijzer worden dan goed voor ons is.

In die zin zou ons bewustzijn een perceptie- beperkend en zwerm bijeenhoudend mechanisme zijn. Bewijs hiervoor heb ik uiteraard niet.