Een bekende vorm van gezichtsbedrog is, dat als je in een stilstaande trein op een station zit, je dan
denkt dat de trein waarin je zelf zit wegrijdt, terwijl het de trein naast je op de parallelle spoorbaan is die wegrijdt. Je kunt je ook
voorstellen dat als je eigen trein wegrijdt, de trein stilstaat en het station met de hele
wereld onder je vandaan beweegt.
Wikipedia
Hetzelfde geldt voor de beweging van hemellichamen. Vroeger
dachten we dat de aarde stilstond en de zon eromheen draaide. We hebben toen de
aarde om de zon laten draaien. Inderdaad, laten draaien, in het heelal is geen
enkel referentiekader, je kunt de aarde met zon en al rond de maan laten
draaien, je kunt de maan en aarde en alles rond een draaimolen op de maan laten
draaien, net als je de hele wereld onder een trein kunt laten bewegen, al naar gelang het standpunt dat je inneemt.
Wikipedia
Het feit dat we de aarde rond de zon hebben laten draaien en
uit het middelpunt van het heelal hebben weggehaald noemen we de Coperniciaanse
wending. Kant sprak ook van een Coperniciaanse wending toen hij
stelde dat onze waarnemingen zich niet naar de wereld richten, maar dat de
wereld zich naar onze waarnemingen richt. Te kennen objecten richten zich naar de trancendentale kennisvoorwaarden van het subject. Buiten het menselijk
kenvermogen houdt hij dan nog een onkenbare noumenale wereld over, een ding an
sich, waarover we niets kunnen weten. Niet eens "dingen" an sich, want het onderscheid, dat afzonderlijke dingen voortbrengt, maar ook de toevoeging van ruimte, tijd, en de perceptie van oorzaak en gevolg, vindt
pas bij de menselijke waarneming plaats, aldus Kant.
Copernicus, wikipedia
Bij Gottlieb Fichte wordt zelfs het ding an sich afgeschaft.
Alles klapt als het ware naar binnen, reeds bij George Berkeley vond dat
plaats. De Coperniciaanse wending van Copernicus zelf haalde de aarde uit het middelpunt,
de filosofische Coperniciaanse wending leidde tot een neiging tot solipsisme, het idee dat
er maar één enkel bewustzijn bestaat, dat van de waarnemer. Men kiest ervoor het
hele universum als het ware om een draaimolen op de maan te laten draaien, een
omgekeerde Coperniciaanse wending dus.
Draaimolen cubra.nl
Methodisch scepticisme, zoals bijvoorbeeld beoefend door Descartes en onderdeterminatie-argumenten
(bijvoorbeeld brein in vat van Putnam) maken de zaak er niet beter op. Echt weerleggen van de daarbij horende argumenten is moeilijk, wellicht uiteindelijk onmogelijk, een andere en even plausibele manier van benaderen van de werkelijkheid is wellicht wel mogelijk. Laten
we de waarnemer uit het midden van het heelal proberen te plaatsen.
Al deze
opvattingen gaan uit van een stevig omgrensd uiteindelijk monistisch subject, waartoe geen “buitenwereld”
door kan dringen. Waarnemingen, taal etc zijn een wereld op zich, binnen een
soort dwangburcht, waar niets in en niets uit kan, het subject wordt
tot ondoordringbaar object, een objectvormend object dat we menselijk subject
noemen, een contradictio interminis. De eenzaamste en enige entiteit ter wereld.
Huis te Nuwendoorn 13e eeuw Dwangburchten.nl
Het subject is echter geen object, maar een gebeurtenis. Een gebeurtenis die er altijd al geweest is. Er wordt überhaupt gedacht, ook buiten onze hersenen. Vergelijk het met het begrip "productiefactoren" in de economie. Door het combineren van arbeid, kapitaal en natuur ontstaan producten. Tijd, ruimte, materie (veel verder te ontleden), krachten, natuurwetten en de wetten der logica/ wiskunde zou men analoog aan productiefactoren de denkfactoren kunnen noemen (en alles wat er is, inderdaad). Bij productiefactoren heb je nog een intentioneel systeem nodig, de mens om ze te combineren en producten te maken. De denkfactoren genereren het denken spontaan. Daar is geen intentionele god voor nodig. Ik heb het hier niet alleen over bewust denken, wie zegt dat denken perse bewust moet zijn? Bewustzijn en denken zijn verschillende dingen. Denken is een door mensen uitgevonden term, evolutie kun je op die basis rustig een onbewust denkproces noemen, zoals een computer ook denkt zonder bewustzijn. Er wordt door eliminatie en voortplanting op het beste geselecteerd. Denken is selecteren. Als je wat in ons hoofd plaatsvindt denken noemt moet deze selectie (van zetten in een schaakcomputer of van eigenschappen in de evolutie) dus ook denken noemen. Deze denkfactoren zijn in het heelal werkzaam, sterren, planeten, zwarte gaten, de evolutie allemaal uitingen van de denkfactoren, maar configureren ook ons eigen denken, brengen hun eigen intentioneel systeem voort door de biologische evolutie.
Zwart gat wikipedia
Deze factoren maken
geen onderdeel uit van ons, maar wij van hen. Ze zitten niet in ons, wij wonen
in hen. Buiten de wetten van de logica bijvoorbeeld is er alleen krankzinnigheid. Hoe verder
je van de logica verwijderd hoe minder denken die naam nog mag hebben,
uiteindelijk verlies je de taal zelf. Als wij de logica verliezen, we worden
bijvoorbeeld dement, dan blijft de logica zelf overeind, buiten ons.
Tijd en
ruimte zijn geen modaliteiten van onze zintuigen, onafhankelijk van hoe de
dingen werkelijk zijn, zoals Kant dacht. Tijd, ruimte, materie en krachten zijn
nauw verweven, zo leert ons de natuurkunde van Einstein, het zijn geen onderdelen waarmee onze zintuigen de wereld
benaderen, wij zijn zelf tijd en ruimte (en materie) die zintuigen gebruiken.
Dit gold van de vroegste levensvormen af tot ons. Er zijn alleen gradueel en
zintuigelijke verschillen tussen mens en dier.
De evolutie van de fiets, wikipedia
Wat wij
bewustzijn/bewust waarnemingsvermogen noemen heeft alles met het gebruik dat tijd en ruimte van onze
zintuigen en denkvermogen maken en
niet andersom (dus met het gebruik dat zintuigen en het denkvermogen van tijd en ruimte zouden maken).
Het is bij veel meer levensvormen aanwezig, wellicht reeds in een bepaalde vorm bij insecten. Hoe dat in zijn werk gaat? Niemand weet het maar het is stof tot nadenken. Vergeet niet, we
hebben ook nooit kunnen ontdekken hoe tijd en ruimte onderdeel van het
zintuigelijk waarnemen zou zijn geworden, wat dus niet waar is.
Nemen wij kenmerken
van de dingen waar, jazeker we worden erdoor gevormd, we zijn het zelf.
Bewustzijn
zijn de dingen, tijd en ruimte die ons "omringen", inclusief onze hersenen.
Joeri Gagarin, Kennislink
Vergelijk
het met het volgende, Joeri Gagarin (dacht ik) zou tijdens zijn eerste ruimtevlucht opgemerkt
hebben dat hij nergens God kon zien.
Zo zien hersenwetenschappers
te beschrijven computerachtige functionaliteit, maar nergens bewustzijn/mens (of dier) in hersenen, daarvoor moet je ook naar buiten kijken.
