IS THERE ANYBODY OUT THERE?

De wereld waarin wij leven bestaat uit een kluwen van onderling verbonden verhalen.
Ook aan objecten zijn verhalen verbonden die tegelijk met het verschijnen van het betreffende object aanwezig zijn. Zonder dat we ons meteen van alle verhalen bewust zijn. De herinnering aan de verhalen speelt mee in de waardering van het object. Als voorbeeld heb ik de auto genoemd in de vorige blog, sommige mensen hebben een hekel aan auto's, dan spelen de verhalen van ongelukken en milieuvervuiling op, anderen houden van auto's, dan spelen de verhalen over vernuftige techniek, vrijheid en snelheid een hoofdrol. Dat wil niet zeggen dat die verhalen bij het zien van een auto steeds te boven komen. Ze spelen op de achtergrond, onbewust, een rol. Daarom proberen reclamemakers dus hun product aan een positief verhaal te verbinden, bijvoorbeeld aan jeugd, schoonheid, vrijheid etc.
Wat bepaalt nu het waarheidsgehalte van een verhaal?

Gaan we naar objecten.
Stel dat er in een wereld maar één object zou zijn, een bol.
Het zou dan geen enkele zin hebben om eigenschappen van deze bol te beschrijven.
Hij is rond, alles is rond in die betreffende wereld, de term rond zegt niets. Die bol is alles dat er is, in deze wereld bestaat geen onderscheid. Bol is identiek met het gehele zijn in deze wereld.

Stel nu een andere wereld voor waarin zich een bol en een vierkant bevinden.
Dan heeft het zin om zaken te beschrijven, zodat je weet of je met het vierkant of de bol te doen hebt.
In deze wereld bestaat dus onderscheid. Over de bol dan wel het vierkant valt iets te vertellen.
In deze wereld bestaat ook de mogelijkheid van "onwaarheid". Je kunt zeggen dat er twee bollen zijn. Je kunt ook afspreken dat je zowel een bol als een vierkant "bol" noemt en aldus spreek je geen onwaarheid als je zegt dat er twee bollen zijn. En toch is er vanuit het perspectief van ons buitenstaanders weldegelijk een waarheid, namelijk een bol en een vierkant.

Als er dus sprake is van onderscheid speelt het probleem van waarheid/onwaarheid.
Kernvraag is, waarin onderscheidt het ene zich van het andere?
Het vierkant onderscheid zich van de bol omdat het hoeken heeft. Dat is waar. Maar ook omdat het vlakke kanten heeft. Twee waarheden.
Maar het vierkant onderscheid zich niet van de bol omdat het geen rechte hoeken heeft. Dat is een leugen.

In onze wereld zijn miljarden objecten die zich allemaal van elkaar onderscheiden. Ook het verbinden van foute attributen aan een object berust uiteindelijk op onderscheid. Als je zegt dat een vierkant een scherpe hoek heeft dan onderscheid je vierkanten niet goed van driehoeken bijvoorbeeld. Als je zegt dat meeuwen slagtanden hebben dan onderscheid je meeuwen en olifanten niet op de juiste manier van elkaar. Onwaarheid berust dus op het maken van foute onderscheiden. Bijvoorbeeld vrouwen zijn dommer dan mannen,  Maar ook door foute verbanden. Verhalen verbinden of ontkoppelen juist gebeurtenissen en objecten aan elkaar. Maar vaak ten onrechte. Van volle maan wordt je krankzinnig (lunatic). De lichtval van de zon op de  maan wordt hier ten onrechte aan krankzinnigheid gekoppeld.

In de bol-vierkantwereld is alleen een bol en vierkant. Er bestaat niet zoiets als een onwaarheid. Pas met het spiegelen in een geest ontstaat de onwaarheid. Waarheid en onwaarheid heeft dus met spiegelen te maken en bestaat alleen in de geest (hersenen of wat dan ook).
Flauw, maar we kunnen dus in feite alleen zeggen, uitgaande van ons waarnemingsvermogen heeft bijvoorbeeld een meeuw geen slagtanden.

Een meeuw

 

In de denkbeeldige wereld met het vierkant en de bol is een duidelijke waarheid aanwezig. Er is een vierkant en een bol. Wij zien deze waarheid vanaf de buitenkant. Bovendien hebben we deze wereld zelf bedacht dus wij bepalen wat waar is.
Of er in onze wereld een waarheid aanwezig is valt niet van buitenaf door ons te bepalen. We maken zelf deel uit van onze wereld. Een. Vaak zijn we al door onze zintuigen en ons gevoel voor de gek gehouden, we zien de zon toch duidelijk om de aarde draaien.
Zijn objecten en gebeurtenissen ongeacht onze waarnemingen er wel op een bepaalde wijze net als in die wereld met de bol en het vierkant. Zou je onze wereld überhaupt op de juiste wijze kunnen spiegelen. Is er een "waarheid". Er zou een buitenstaander aanwezig moeten zijn om dat te bepalen.  Plato poneerde een ideeënwereld met vaststaande ideeën van een hogere realiteit. Later poneerde men daar God voor, in hem zou de waarheid geborgd zijn.
De enige borging die we nog over hebben is dat er dingen en gebeurtenissen zijn. Dat wil echter niet zeggen dat het niet mogelijk is dat de dingen er op een bepaalde manier zijn, waarvan wij maar een gedeelte kunnen waarnemen. Of er een vaststaande noumenale wereld is zou dus alleen een "buitenstaander" kunnen waarnemen. Wat we wel waarnemen zijn (natuur)wetten. Op zich is dat al bijzonder, dat datgene wat wij waarnemen (meestal) in wetten en formules valt te beschrijven. Als een muziekstuk in noten.
De vraag is of deze muziek alleen in ons aanwezig is, of dat de muziek er ook daadwerkelijk buiten ons is. Pythagoras dacht dat laatste, in feite heb je dan weer een hogere ideeënwereld van verhoudingen (cijfers) en wetten (relaties).

René Magritte

 

Maar misschien legt deze vraagstelling teveel de nadruk op het onderscheid tussen binnenwereld en buitenwereld. Binnenwereld is ook buitenwereld en andersom.  De  begrippen binnenwereld en buitenwereld deugen misschien wel niet. Zowel in als buiten ons hoofd vinden immers dezelfde fysieke processen plaats.

Magritte

 

In de in de vorige blog genoemde film Solaris van Tarkovsky naar de roman van Stanislaw Lem vindt ook een vermenging van binnenwereld en buitenwereld plaats. We communiceren met de buitenwereld maar ook met onszelf, waardoor we dan weer buitenwereld voor onszelf worden, voor dat gedeelte waartegen we communiceren.

In feite communiceert uiteindelijk dan de buitenwereld met ons als een soort merkwaardige planeet, onduidelijk is wat fantasie of werkelijkheid, dromen of waken is. Uiteindelijk komt echter datgene waartegen we communiceren en dat onszelf steeds voor onszelf naar buiten werpt misschien nog wel het dichtste bij een buitenstaander. Iets wat in feite niet in de wereld bestaat. Misschien als een soort geweten dat tegen de eigen gedachten  en/of gevoelens in bestaat.
De beklemmende vraag is, "is there anybody out there", om met Pink Floyd te spreken.