ONAFHANKELIJKHEID EN AFHANKELIJKHEID

De mens is in feite een tweeheid, een denken en een zelf waar tegenaan gedacht wordt.

Daarnaast is de mens ook in een ander opzicht een tweeheid.

Je hebt de wereld als genieten, als nuttigen. Lekker eten, muziek, mooie landschappen, huizen, kunst, de wereld die we in onze macht hebben, die mij voedt (Aldus J. Keij).

De wereld als goed, goederen, fysieke objecten met waarde. De wereld waarover we macht hebben, die we onder controle hebben, waarin we een onafhankelijkheid zijn.

Daarnaast is er de wereld als het “er is”.

De wereld die zich niets aan ons gelegen laat liggen, de wereld als pijn, natuurramp, ziekte, depressie, afwijzing en dood. 

Zelfs het genieten kan elk moment omslaan in het “er is”, genieten kan omslaan in verslaving, ziekte, oorlog.

De mens is hier een complete afhankelijkheid, het "er is" wordt in beschreven in het boek "Heart of Darkness" van Joseph Conrad. Een verhaal dat zich afspeelt in de wildernis van de Congo. Marlowe dringt steeds verder de wildernis binnen op zoek naar de “krankzinnig" geworden Kurtz, die zich het verst in de binnenlanden heeft gewaagd en een soort monster is geworden. Met moord en doodslag buit hij zijn district uit.
Zou de wildernis, dat kolosaal grote iets, ‘dat niet kon spreken en ook niet kon horen’zich door de wil van de indringers laten beteugelen, of zou het omgekeerd zijn en zou zij de indringers hun eigen wildernis onthullen’.

Uiteindelijk ontpopt de wildernis zich als iets dat elke zin afwijst,  zij is zo volstrekt betekenisloos, dat de naar betekenis zoekende mens zich er onheroepelijk in verliest en zich vereenzaamd voelt (Safranski). In de wildernis, juist in haar woekerende levendigheid, openbaart zich de absolute contingentie (toeval, niet noodzakelijkheid, wat er is kon evengoed niet zijn).

De wildernis is misschien ook wel de wereld van het moderne denken, de neurosofie als zouden wij onze hersenen zijn met alleen vurende neuronen (Swaab), de wereld van de geestelijke depressie.

De roman eindigt met het sterven van Kurtz, hij fluistert nog “the horror, the horror”. Hij had daarmee geoordeeld, zich uiteindelijk verzet en nog een absurde soevereiniteit bewaard in het hart van een zegevierende duisternis (Safranski).

Kurtz

Deze roman werd later als thema gebruikt voor de film Apocalypse Now van Coppola, zich afspelend in Viëtnam.

De mens is dus volgens Levinas zowel genieten, onafhankelijkheid  als afhankelijkheid,

ieder mens,

Dit zijn van genieten/onafhankelijkheid en afhankelijkheid is volgens Levinas de voorwaarde voor medemenselijkheid en verantwoordelijkheid.

Wij dragen, zo hebben we gezien, de ander, het andere in ons. Ook ons denken, onze taal waarin we mededelen en waarin we tegen onszelf denken wortelt in contact met de ander.

Wij zien de ander, waarmee we niet samenvallen, evenals onszelf,  als genieten en afhankelijkheid, de ander doet hierin een appél op ons. Dit appél is ethisch, zegt ons de ander niet te doden, te respecteren en verantwoordelijkheid ten nemen voor de ander.
Dankzij het feit dus dat we zelf kunnen genieten en lijden kunnen wij verantwoordelijkheid over de ander nemen.
Om de ander te kunnen doden, zo hebben we gezien moeten we hem eerst ontmenselijken, vervijanden. .Het absolute heden zou dus iets zijn dat dwars op de tijd staat van onmeetbaar korte duur, de tijd als zijnde voorbijgaand alleen verleden dat niet meer is en toekomst die nog niet is. In dit absolute heden zou het appél plaatsvinden.

Dit appél door de ander is de morele standaard. Wetten en morele codes zijn hulpmiddelen, het appél gaat echter vóór en kan in verschillende situaties verschillende handelswijzen vergen en eisen dat de wetten en codes worden overtreden.

Dit appél door de ander is dus ethisch , het goede en in de aard der zaak de kern en het resultaat van de wereld vanuit een mens gezien. Aldus drijven we in feite richting Plato.